Page 37 - Kijk op zijn omgeving

Pagina 35

Velen waren het met Ds. De Cock eens, dat de Hervormde Kerk van Gods Woord was
afgeweken en dat men zich daarom van de Hervormde Kerk afscheiden moest.. Toen
ontstonden er op verschillende plaatsen "Afgescheiden Kerken"
Zo werd ook in Haulerwijk op 15 April 1836 ook in Haulerwijk waarschijnlijk door Ds. De
Cock zelf een ''Afgescheiden Gemeente " gesticht
Aanvankelijk nam de overheid tegen de afgescheidenen forse maatregelen. Op grond van een
oud artikel uit Napoleons Stratboek, waardoor samenkomsten van meer dan 20 personen
verboden konden worden, trad de overheid scherp tegen de samenkomsten van de
Afgescheidenen op. Dat ondervond toen ook de nog kleine gemeente van Haulerwijk.
In het rijksarchief bevindt zich nl. een proces verbaal, waarin de Grietman van Ooststellingwerf
nu de burgemeester) aan de Gouverneur (nu Commissaris van de Koningin) bericht, dat
Ds. De Cock op 15 april 1838 Haulerwijk heeft bezocht.
In modem Nederlands overgezet en ingekort bericht de Grietman, die zich enigszins "genomen
voelt, dan het volgende

Den 18 April 1838.

Aan den Heer Staatsraad Gouverneur..

"Op mij rust de onaangename plicht Uwe Hoogedel Gestrenge mee te delen dat ik bericht
ontvangen heb dat de Afgescheiden Predikant De Cock zondagmorgen 15 april 1838
waarschijnlijk al heel vroeg met een wagen van Andries Thiesinga vanuit Appelscha naar
Haufulerwijk gebracht is, waar deze de De Cock op die zondagmorgen voormiddag
verscheiden ledematen in de vergadering aangenomen heeft.
Omdat onze tipgever ons onjuist heeft voorgelicht wat betreft de plaats, waar deze
samenkomst in Haulerwijk gehouden zou worden, heb ik met 2 veldwachters 2 vergeefse
reizen gemaakt om bij die samenkomsten aanwezig te kunnen zijn. Dit is dan ook de reden,
dat wij van die samenkomsten geen wettige bewijzen hebben.
Ik vrees echter dat het gemelde maar al te waar is en het laat zich aanzien, dat in Haulerwijk
en Donkerbroek de Cock nog meer verdeeldheid en aanhangers zal maken dan hij reeds in
Appelscha heeft gedaan.

Omdat de Afgescheidenen ondanks het verbod toch met hun samenkomsten doorgingen,
werden sommigen van hen zwaar gestraft met boetes en gevangenisstraf Het kon ook
gebeuren dat ze hun werk kwijt raakten, en brodeloos werden. De kerkdiensten werden
gehouden in huiskamers, schuren en werkplaatsen. Ds De Cock moest van 28 november 1834
tot 28 februari 1835 in Groningen zelfs gevangenis ondergaan.
De Ned. Hervormde Kerk in Haulerwijk werd in 1852 gebouwd. Donkerbroek, Haule en
Haulerwijk vormden toen nog een gezamenlijke gemeente.
In 1867 kwam er een scheiding met Donkerbroek en Haule en werd Haulerwijk een zelstandige
gemeente. Meester Zuidema, hij was van 1829 tot 1870 hoofd van de openbare school te
Haulerwijk, schrijft in die dagen, dat op 29 december 1857, dat Haulerwijk totaal 119
Afgescheidenen had. En ruim 1400 die behoorden tot de staatskerk, welke wij nu de
Hervormden zouden noemen. Alle buitenkerkelijken inwoners werden daarbij geteld. Er
woonden in ons dorp toen ook nog 25 Roomsen 11 Joden en 3 Luthersen..
De Ned Hervormde Kerk als Staatskerk is ook nauw verbonden met de Staat financieel
werden ze ook geholpen met belastinggeld. En ze waren voorstander van de openbare school.
Personeel van de school zat vaak in de kerkeraad.
De Nederlands Hervormde Kerk was ook voorstander van openbaar onderwijs.