SPITWURK     Ledenblad van de Historische Vereniging Haulerwijk e.o.

Klik op de afbeelding om het blad te lezen.

Inhoud

Van de voorzitter
Van de redactie
Untstean ut it Fean
De geschiedenis van het landschap rond Haulerwijk
Aantekeningen uit de lezing van Prof. Dr. Jan Slofstra       door Marita Kruijswijk
De kunstweg van Bakkeveen naar Assen         door Fokke Visser
Bijnamen in Haulerwijk
Markante Haulerwijksters
Fotoprijsvraag
Rubriek Âld neis
Verenigingsnieuws
Van de monumentencommissie

Verenigingsnieuws
Van de voorzitter
 
Beste mensen,

Het is dan zover, historie wordt geschreven bij het verschijnen van de eerste editie van ons ledenblad Spitwurk. Ongeveer een jaar na de oprichtingsvergadering is het dan zover dat we een blad laten verschijnen waarin u allerlei wetenswaardigheden over de historie van Haulerwijk en omstreken kunt lezen.

Een redactiecommissie heeft zich verdiept over de inhoud van het blad. U zult zien dat het een ieder zal uitnodigen het te lezen, erover na te denken en wellicht er toe zal brengen ook iets te gaan schrijven of te gaan uitzoeken. Ik kan u verzekeren dat, eenmaal daarmee begonnen, het kan leiden tot allerlei nieuwe feiten. Het raadplegen van een archief, zowel het letterlijke, je geheugen, als wel het vastgelegde, in dit geval ons dorpsarchief, is daarbij van belang. Doen dus!
Ik hoop van harte dat dit blad mag uitgroeien tot een gezaghebbende informatiebron voor iedereen die iets wil weten over de geschiedenis van ons dorp, zijn inwoners en zijn omstreken.

Wel, namens het bestuur van de Historische Vereniging Haulerwijk  & Omstreken nodig ik u uit te beginnen met het lezen van ons verenigingsblad.

 Het Dorpsarchief en de tentoonstellingen in de Bibliotheek

De Historische Vereniging Haulerwijk e.o. beheert in opdracht van de vereniging Plaatselijk Belang het dorpsarchief.  Zoals inmiddels bekend zal zijn is H&O met de Rabo-bank overeengekomen dat het archief in het bankgebouw kon worden ondergebracht. Het ligt nu grotendeels opgeslagen in geschikte dozen, in een kamer op de bovenverdieping van de Rabo-bank. Maar even belangrijk is ,dat door middel van wisselende uitstallingen in de bibliotheek, er gelegenheid bestaat kennis te nemen van bepaalde aspecten van ons archief.
Zodra het mogelijk is, bestaat er ook de mogelijkheid om via de computer te kijken wat er al zo in ons archief is. Uiteraard zijn  dat omschrijvingen. Het is de bedoeling om, wanneer dat gewenst is, de gelegenheid te geven om in de bank nadere gegevens in te zien en eventueel te kopiëren. Dit moet gebeuren in overleg met het bestuur en tijdens bepaalde kantooruren.

Intussen gaan we met enkele mensen door met het inventariseren, rubriceren en vastleggen van de inhoud van het archief. Nog lang niet alles is beschreven. Op langere termijn zullen we ook zoveel mogelijk moeten digitaliseren. Dat geldt zeker voor de grote hoeveelheid fotonegatieven. Digitaal vastleggen is één van de manieren om ervoor te zorgen dat beeld en tekst niet verloren gaan.

Kortom: er is nog veel werk te doen.

Thom Adamse, voorzitter H&O.

Op donderdag 14 februari 2008 organiseerde de Historische Vereniging Haulerwijk e.o. een lezing door prof. dr. Jan Slofstra uit Bakkeveen. De avond kwam tot stand in samenwerking met de bibliotheek en was een groot succes. Voor een gehoor van ruim 50 leden van de vereniging vertelde Slofstra een boeiend verhaal over de geschiedenis van ons landschap. Hij zette met behulp van vele afbeeldingen grote stappen door die geschiedenis. Belangrijk was de onthulling van de geheimen van de Tjonger.

IJstijden
Ooit was het koud in Haulerwijk. Rond 200.000 jaar voor Chr. was Nederland vanuit het Noorden tot aan Nijmegen geheel met ijs bedekt. In die periode ploegden ijstongen geulen in het land. Na verloop van tijd begon het ijs te smelten. Er werden parallel lopende kleileemruggen en dalen in de bodem zichtbaar. In Z.O.-Friesland liepen deze ruggen in de richting zuidwest – noordoost.
Sinds de vierde ijstijd (ca. 120.000 jaar voor Chr.) kwam het ijs niet verder meer dan Denemarken, maar in Noord-Nederland heerste nog een zeer koud klimaat. Het landschap bestond uit een onherbergzame poolwoestijn.
 
 
De toendraperiode
Heel geleidelijk werd het wat warmer. Vanaf ca. 15.000 jaar voor Chr. ontstond een toendralandschap: gras met beekjes er doorheen. Ook ontstonden er in die tijd pingoruïnes. Pingo’s zijn heuvels met een ijskern. Als het ijs smelt zakt de heuvel in. Daardoor ontstaat een holte met wallen aan de randen. Dat is een pingoruïne. Enkele pingoruïnes zijn nu nog steeds te vinden in de Duurswouder heide. Een zeer grote is het Esmeer in Veenhuizen.

 
 

 
 


Meer lezen uit het boeiende verhaal van Jan Slofstra.

 

In het dorpsarchief dat de Historische Vereniging Haulerwijk e.o. namens de Vereniging Plaatselijk Belang ‘Vooruitgang’ beheert zit uitgebreide documentatie over de verharding van de zandweg van Bakkeveen via Haulerwijk naar de Drentse grens. Fokke Visser heeft de archiefstukken over dit onderwerp bestudeerd. Het zijn vooral notulen uit de vergaderingen van een speciale commissie van Haulerwijksters die zich voor deze zaak heeft ingezet. Het is het verhaal over het initiatief van ‘Vooruitgang’, de lange vergaderingen en de lobby bij verschillende overheden. Maar het is vooral een verhaal over burgerinitiatief en volharding tegen de verdrukking in. Het ging om het belang van Haulerwijk.

De kunstweg van Bakkeveen naar Assen
 
door Fokke Visser
 
Het verhaal begint op 5 maart 1903. Op die dag roept de Vereniging ‘De Vooruitgang’ de aanwonenden aan de zandweg langs de Drachtster Compagnonsvaart bijeen. Onderwerp is de verharding van deze zandweg. Er komen 74 personen bij elkaar om te bespreken wat de volgende stappen zullen zijn. Ze stemmen over een te vormen commissie die het voortouw zal nemen. De uitslag is als volgt:
H ten Hoor - 66 stemmen
G de Vries - 56 stemmen
O Baron - 49 stemmen
W v/d Mei - 32 stemmen
M de Haan - 32 stemmen
A de Boer  - 30 stemmen.
De zes heren nemen hun benoeming aan. G. de Vries is de oudste. Hij zal als voorzitter fungeren.
 
In de volgende maanden blijkt uit de pers dat de gemeente Norg een schrijven heeft gericht aan de gemeente Ooststellingwerf. Norg wil de weg verharden en ziet natuurlijk graag dat de weg ook op Fries grondgebied verhard wordt. Tijdens een vergadering van onze commissie op 15 juni 1903 wordt besloten om een schrijven te doen uitgaan naar de gemeenten Norg, Roden en Opsterland over de wegverharding. Tevens wordt er een brief gezonden aan het Gemeentebestuur van Ooststellingwerf met het dringende beroep te komen tot het verharden van deze weg.
Overigens laat de commissie het daar niet bij. Ze belooft met de aanwonenden te gaan praten om samen een bedrag van . 1000, - bijeen te brengen. Dit bedrag zullen de aanwonenden aan de gemeente aanbieden als bijdrage voor de “kunstweg”.
Op 30 juli 1903 krijgt de Vereniging ‘De Vooruitgang’ een schrijven van de gemeente Ooststellingwerf. In de raad is besloten om nog niet tot wegverharding over te gaan in verband met andere wegverhardingen, bijvoorbeeld de weg Haule richting Zevenhuizen.
 
[foto 01HWK026]
 
[foto 01HWK019]

Meer lezen van dit 3 pagina tellende verhaal.
 
Het tweede deel van dit verhaal verschijnt in ons volgende nummer. We zullen zien dat er nog veel overleg, frustratie en drank mee gemoeid zijn voordat de verharding in 1911 eindelijk een feit is.

 

Rubriek: bijnamen in Haulerwijk
 
Veel Haulerwijksters hadden een bijnaam. In deze rubriek houden we die bijnamen levend. Sommigen zijn nog steeds overbekend, andere dreigen vergeten te worden. Met de hulp van velen verzamelt de redactie deze bijnamen en legt er lijsten van aan. We proberen o.a. door interviews de herkomst van die bijnamen te achterhalen.
 
Hier volgen een paar bekende.
 
Minze Punt
Minze Engberts werd zo genoemd omdat hij op de boerderij "De Punt" aan de Leeksterweg
nu nr.58, voorheen Haulerwijk no.419.woonde.
In het jaar 1899  werden Andries Engberts en Siebrigje Oenes Dijkstra "Punteboer". Dit waren de grootouders van Minze Punt.
In  1959 trouwde Minze met Derkje Postema, Minze was nu "De Punteboer"
Op "De Punt" kregen ze drie kinderen.
[foto 01HWK122]
Meer lezen
 
Anne Pottekarre
Anne Dijkstra had een galanterie winkeltje en daarnaast ging hij de boer op (bij de mensen langs) met een kar met zijn handel van potten en pannen. Vandaar zijn bijnaam. Het gezin woonde aan de Norgerweg, nu no. 52.
 
Albert Bigje
Zijn naam was Albert Kuipers. Hij woonde alleen in een huisje van de diaconie aan het zandpad achter, nu Hoofdweg 44.
Albert was huisschilder. Hij schilderde vroeger op de ramen van de voorkamers ook ruitjespatronen.
Albert hield wel van een drankje, het maakte niet uit wat, als er maar alcohol in zat.
Meer lezen
 
[foto 02HWK164]
 
 
Jan Eenoog
Jan de Jong woonde aan de Slotemaker de Bruïneweg en was werkzaam als meteropnemer bij electriciteitsbedrijf  P.E.B. Jan had maar één oog en keek daardoor altijd wat vreemd naar de mensen. Jan was een vrolijk iemand.
 


Markante Haulerwijksters
 
In de serie Markante Haulerwijkster portretteren we mensen die van bijzondere betekenis zijn geweest voor Haulerwijk. We openen de serie met een portret van de gebroeders Hof. We hebben de tekst in zijn geheel overgenomen uit de Leekster Courant van vrijdag 28 februari 1964. De naam van de schrijver van het artikel hebben we helaas niet kunnen achterhalen. Dat is jammer: hij is een meester-verteller.
 
 

Pieter en Hendrik Hof, de “bruorren Bears” in hun geliefde werkplaats, waar zoveel “wonderen” werde gefabriceerd.
 
“Mynhear Bears, kinne jou myn fyts efkes meitsje….”
 
Gebroeders Hof stichtten bedrijf boven een sloot
kwamen er bijna in terecht
en klauterden bij de wal omhoog !
 
In Haulerwijk zijn heel wat zaken na wereldoorlog I  en ook na wereldbrand II  als paddestoelen uit de grond verrezen. Niet de grootste, maar wel de opvallendste wordt in het dorp de zaak van de gebroeders Hof genoemd . De zaak die werd begonnen boven een sloot; het bedrijf dat tijdens wereldoorlog II letterlijk in de sloot terechtkwam en toch door de  kennis en energie van de twee gebroeders bekend staat als de meest unieke zaak van het dorp.
 
“Het zijn een paar duivelskunstenaars “, werd ons verteld.  “Bij de gebroeders Hof moet u wezen, want dat zijn werkelijk “de manusjes van alles “!  Er werd nog meer verteld over de gebroeders Hof, over Pieter en Frederik “Bears “, zoals ze veelal genoemd worden, want Haulerwijk is de periode nog niet vergeten dat de fietsenmakerij begon boven de wijk bij Dermois. Vandaar dat nu nog mensen die niet beter weten, komen vragen: “Mijnheer Bears (Baars) kunt u mijn fiets even maken?”
 
HET BEGIN
Pieter  Hof is enige tijd geleden uit de zaak gegaan. Hij is lang geen honderd procent meer en heeft juist een operatie ondergaan. Maar Frederik, ook reeds hartpatiënt, want het vele werk is de mannen niet in de koude kleren gaan zitten, weet nog zijn werk te doen en kan vertellen over de geschiedenis van de zaak.
Zij groeiden op in een klein huisje aan een zandreed en zoals overal in de Wouden
en  Stellingwerven, was het ook bij  hen armoede. Het was niet gemakkelijk werk te krijgen. Pieter werkte lange tijd bij de Friese boeren op de klei  en het veen en ging ook naar Stadskanaal om turf te steken.  Ook waren er in de omgeving ontginningen van de heidemaatschappij en daar moest in  hoofdzaak de kost verdiend worden. Dat was voor en tijdens wereldoorlog I . De gebroeders Hof deden nog meer dan de schop hanteren; zij repareerden de fietsen  van de werklieden en dat was soms een heel stuk werk, want fietsen en banden van de arme lui waren niet van de beste kwaliteit. Maar elke stuiver was meegenomen!
 
En hiermee begon eigenlijk de carriere.
Meer lezen van dit 2½ pagina grote verhaal.

Fotoprijsvraag
 
[foto 51HWK037]
 
Waar is deze foto gemaakt en wat is er op te zien? Wie zien we daar aan het werk? Wanneer is de foto gemaakt? Voor degene die de meest uitvoerige juiste beschrijving geeft van deze foto hebben we een afdruk beschikbaar op formaat 20 x 30 cm. U krijgt de foto thuisgestuurd.
 
Schriftelijke inzendingen uiterlijk 6 juni 2008 naar het redactiesecretariaat: Nelleke Reitsma, Mr. Voortmanstraat 22, 8433 MK  Haulerwijk.
Leden van het bestuur van de historische vereniging en leden van de redactie zijn van deelname uitgesloten.
 
Veel succes!
De redactie
 

Âld neis
 
We kijken honderd jaar terug. Wat gebeurde er in 1908 Haulerwijk en wat in Nederland? En welk wereldnieuws werd zichtbaar in Haulerwijk?
 
[foto 01HWK043]
 
Smederij
In 1908 wil Gerrit Koops een smederij  bouwen. De aanbesteding werd op 22 mei 1908 openbaar gemaakt. Uiteindelijk werd dit werk gegund aan T. v.d. Berg. Op de foto de smederij.

 
Bron: Digitale archief Leeuwarder Courant. Stichting  © Digitaal Archief Leeuwarder Courant.
 
Christelijk Historische Unie
De CHU wordt opgericht.
De Christelijk Historische Partij en de Bond van kiesverenigingen op christelijke  historische grondslag in de provincie Friesland gaan samen in een nieuwe politieke partij, de Christelijk-Historische Unie. Leider van de nieuwe partij is jhr. mr. A.F. de Savornin Lohman.
 
 
Vrouwen eisen kiesrecht.
Tienduizenden belangstellenden woonden in Hyde Park Londen de demonstraties bij van de nieuwe suffragette organisatie. Onder leiding van mevr. Drummond hielden de vrouwen vurige pleidooien voor de invoering van kiesrecht voor vrouwen.
 
Bron: Kroniek van de 20e  eeuw, Uitgeversmaatschappij Agon, Amsterdam 1985.
 
 
T Ford geintroduceerd.
Henri Ford zei: Ik zal een auto maken voor de grote massa. Hij zal groot genoeg zijn  voor het hele gezin. Hij zal gemaakt worden van de beste materialen door de beste arbeiders. En hij zal zo weinig kosten dat iedereen met een behoorlijk loon hem zal kunnen aanschaffen. Je kunt hem in alle kleuren kopen als het maar zwart is.
 
[foto 01HWK146]
 
Albert Koning was de eerste autobezitter in Haulerwijk. Zijn auto nummer was B 357. B stond voor Friesland en het nummer 357 betekende dat hij de 357e bezitter van een auto was in de provincie.
Albert Koning had de auto gekocht bij Baakman in Assen. In latere jaren was de reparatie werkplaats van Koning voor rijwielen,motoren en auto’s alom bekend.
 
Meer lezen

 

Verenigingsnieuws
 
Van het Bestuur
De penningmeester weet niet wie er schuil gaat achter de naam: "Bouwkundig Ontwerp en Advies". Het gaat om een lid van de vereniging en we hebben adresgegevens nodig.
Oproep:
Graag de eigen naam en adres doorgeven aan de penningmeester H. van Gerner, tel: 0516 423305.
 
 

 
Van de monumentencommissie
Bij de laatste ledenvergadering is de monumentencommissie opgericht. Het is de bedoeling van deze commissie om aandacht te vragen voor de monumenten in en rond Haulerwijk, Haule en Waskemeer. Monumenten zijn niet alleen gebouwen en beelden. Ook oude wandelpaden horen daar bijvoorbeeld bij en natuurhistorische en archeologische monumenten.
Onze eerste aandacht gaat uit naar oude wandelpaden.. Op 3 april is er over dit onderwerp een bijeenkomst in Donkerbroek geweest. De commissie was daarbij aanwezig en heeft contacten gelegd met mensen die nog iets kunnen vertellen over de lokale paden. Verder is er al het een en ander aan onderzoek gedaan over dit onderwerp. De commissie wil zich verder bezighouden met het inventariseren van de monumenten in en rond Haulerwijk. Op het moment is er een gemeentelijke monumentenlijst samengesteld, waarbij gemeente gebouwen gaat aanwijzen als monument. Het lijkt ons goed om een idee te krijgen wat wij zelf, als Haulerwijkers, als monumenten zouden aanwijzen. Zijn we ons voldoende bewust van de historische gebouwen, maar ook bijvoorbeeld van de monumentale bomen die ons dorp rijk is? Daar willen we graag aandacht aan besteden.
De commissie bestaat nu uit vijf actieve leden. Er zijn al diverse ouderen die bereid zijn de commissie met verhalen en wetenswaardigheden op weg te helpen. Iedereen die zich verbonden voelt met het onderwerp monumenten is uiteraard van harte welkom in de commissie!
Contactpersoon monumentencommissie: Marian Nesse, Kerkstraat 32, 8433 LJ Haulerwijk, tel: 0516-421612.
e-mail: marianta@xs4all.nl
 
 
 
Meer lezen